Why not all olive oil is created equal... de piramide van olijfolie kwaliteit
- Niels De Caigny
- Jul 2
- 5 min read
Updated: Jul 8
De ene olijfolie is andere niet.
Wat je meestal in de supermarkt vindt zit vaak erg laag in de kwaliteitspiramide.
HELEMAAL ONDERAAN: LAMPOLIE EN GERAFFINEERDE OLIE
Ja, lampolie.
De naam lampante komt van het feit dat deze olie vroeger gebruikt werd om lampen te doen branden. En dus niet om op te eten...
Ze is afkomstig van rotte, beschimmelde, door vliegen aangevreten olijven, vaak pas dagen later van de grond geraapt.
Op zichzelf is deze olie niet geschikt voor consumptie. Wettelijk verboden zelfs.
Maar hier komt de truc: na chemische raffinage (ontgeuren, neutraliseren, alles eruit strippen) wordt er een klein beetje echte (extra) vierge toegevoegd, zodat het weer wat smaak heeft.
En dan mag er ineens “Olijfolie” op het etiket staan:
Dit is waar de meeste industriële flessen thuishoren. Denk aan Bertolli Classico (mild) of zogezegde traditionele olijfolies of olijfolie om in te bakken.
Ze worden verkocht als zogezegd geschikt voor hoge temperaturen, maar dat is een slimme marketingtruc om een goedkoop ondergeschikt product met waarde te kunnen verkopen.
De beste olie om in te bakken of koken is juist hoogwaardige extra vierge olijfolie.
Maar daar kom ik later op terug. First things first.
Maar onthou voor nu al dat als iemand je zegt dat je “de goeie olie moet bewaren voor koud gebruik” ,just smile… en doe het omgekeerde.
In dit soort olijfolie is geen enkele sprake meer gezondheidsvoordelen. Alles wat olijfolie zo uniek maakt: antioxidanten, polyfenolen, ontstekingsremmende stoffen,... is er volledig uitgefilterd.
Wat overblijft is een fles vet.
VIERGE OLIJFOLIE
Dit klinkt al beter maar ook hier zijn de regels vrij los. De zuurgraad mag hoger liggen en ook de smaak hoeft niet perfect te zijn.
Deze olie is afkomstig van olijven die (te) laat geplukt zijn, niet altijd goed zijn opgeslagen, of beschadigd waren voor ze geperst werden.
En wat veel mensen niet weten: die olijven liggen vaak dagen te wachten voor ze geperst worden. Tegen dan is de oxidatie begonnen, en zijn niet alleen de smaak en de frisheid verdwenen, ook de gezondheidsvoordelen dalen fors. De meeste antioxidanten en polyfenolen, die olijfolie zo krachtig maken, zijn dan al afgebroken.
EXTRA VIERGE OLIJFOLIE
Extra vierge klinkt goed en op papier is het dat ook.
Maar zelfs binnen deze categorie is er veel verschil.
De minimumvereisten? Een zuurgraad onder de 0,8% en geen fouten in geur of smaak.
Maar het label zegt weinig, want er is nauwelijks controle. Producenten mogen het zelf op de fles zetten, en onafhankelijke testen tonen keer op keer dat veel van die oliën het in een degelijk onafhankelijk lab nooit zouden halen.
Grote olijfoliemerken (zoals Bertolli) kopen hun olie niet rechtstreeks van 1 boer of 1 boomgaard, maar kopen grote partijen olie op van verschillende leveranciers, vaak uit verschillende landen. Die partijen worden gemixt om een consistent product te maken dat altijd hetzelfde smaakt, ongeacht het seizoen of de regio.
Boeren worden per kilo olijfolie betaald, waardoor zij zoveel mogelijk olie willen halen. Dat doen ze door de olijven langer te laten hangen, zodat ze rijper zijn en meer olie bevatten. Meer olie, maar minder smaak en minder gezondheidsvoordelen.
Dit systeem is volledig gericht op kwantiteit en prijs per kilo, niet op kwaliteit of gezondheid.
Grote merken hebben vaak geen enkel zicht op wat de boeren precies doen. Er is vrijwel nooit iemand die écht toezicht houdt op de manier van oogsten, de gebruikte methodes, of de kwaliteit van de olijven die worden aangeleverd. Hierdoor is de herkomst van de olijven vaak onbekend en oncontroleerbaar, wat niet alleen nadelig is voor de kwaliteit maar ook voor de boeren zelf.
Zij verdienen zelden een eerlijke prijs en worden gestimuleerd om zo goedkoop en zo snel mogelijk te produceren, vaak ten koste van het milieu en de duurzaamheid.
De focus op kwantiteit leidt ertoe dat traditionele, ecologisch verantwoorde methodes in de verdrukking komen.
Boeren die zouden willen investeren in bodembeheer, biodiversiteit, of langzamere oogsttechnieken die beter zijn voor de natuur, worden ontmoedigd omdat deze werkwijzen meer kosten en minder directe opbrengst opleveren.
Bovendien gaat hierdoor een rijke cultuur verloren.
Oude olijfbomen, soms honderden jaren oud, zijn een essentieel onderdeel van het terroir. Hun langdurige groei in die unieke omgeving zorgt voor oliën met karakteristieke smaken die je nergens anders vindt.
Deze bomen produceren na een bepaalde piek in hun levenscyclus minder olijven, waardoor ze vaak worden vervangen door jongere aanplant, monoculturen of intensieve landbouwmethodes die minder tot geen diversiteit en karakter bieden.
Daarnaast gebeurt de oogst vaak machinaal, wat snel en goedkoop is maar schadelijk voor de boom én het wildlife in de boomgaarden.
Dit gebrek aan aandacht voor heritage, traditie en terroir betekent een verlies voor de natuur, de ambacht van het olijfolie maken en uiteindelijk ook voor de consumenten , die na verloop van tijd niet meer weten hoe échte, karaktervolle extra vierge olijfolie hoort te smaken.
Kortom, het is beter maar... allesbehalve goed.
DE TOP VAN DE PIRAMIDE
PREMIUM EXTRA VIERGE
Dit is het echte werk en zeldzaam.
Slechts ongeveer 1-3% van alle olijfolie wereldwijd voldoet aan de normen van echte premium extra vierge.
Bij deze olie:
worden de olijven met de hand geplukt (meestal met behulp van vibro's die de tak doet trillen, niet de hele boom) met zo weinig mogelijk stress voor de boom;
worden de olijven na het oogsten binnen de 24u geperst om oxidatie tegen te gaan;
wordt de boer eerlijk betaald voor zijn werk in de boomgaard;
wordt er met respect voor de bodem gewerkt, waardoor de grond gezond blijft en zich kan herstellen;
worden er geen pesticiden en dergelijke gebruikt;
wordt er ook geen kunstmest gebruikt want dit heeft negatieve effecten op de bodem en de biodiversiteit;
komt het hele ecosysteem in de boomgaard tot bloei: insecten, vogels en andere dieren vinden er hun plek;
wordt er vroeg geoogst voor minder (olie)opbrengst maar meer smaak en gezondheidsvoordelen;
ligt de zuurgraad onder de 0,4% en gebeurt de chemische analyse bij een onafhankelijk labo en ondergaat de olie ook een organoleptische test, waarbij experten de olie proeven om de smaak en geur te beoordelen. Hierbij wordt gekeken naar eventuele smaakdefecten en de kwaliteit van het aroma, alleen oliën zonder defecten krijgen het label 'extra vierge';
worden oude bomen gekoesterd en behouden omdat hun kracht en geschiedenis onmisbaar zijn voor kwaliteit en biodiversiteit;
wordt een eeuwenoude traditie in stand gehouden, met respect voor generaties boeren die deze passie doorgeven;
komt de olie van een single estate, een unieke plek, een echte terroir, waardoor elk oogstjaar zijn eigen unieke smaak heeft;
bevat de olie de beste gezondheidsvoordelen dankzij het behoud van antioxidanten en polyfenolen;
koop je hem vaak in een korte keten waardoor je geld terechtkomt bij de mensen die het werk doen en niet bij allerlei tussenschakels;
is de smaak niet te vergelijken met die olijfolie die je in de supermarkt kan kopen.
Als je dit allemaal gelezen hebt, denk ik dat je niets anders meer wilt kopen dan premium extra vierge olijfolie.
De rest, dat is geen optie meer.
Als we echt een voedselrevolutie willen, waarbij iedereen wint: de natuur, de boer, de consument,...
dan moeten we blijven opkomen voor kleine familieboomgaarden die zich hiervoor inzetten.
Het is niet makkelijk om te weten wat je moet kopen en waar je nog op kunt vertrouwen.
Ik hoop dat deze blogpost je iets wijzer heeft gemaakt over olijfolie en dat niet elke olijfolie hetzelfde is.
Dat er een wereld aan verschil is.
Not all olive oil is created equal ;-)
Comments